Ιστορία - Πολιτισμός

Η Τουρλωτή έχει ιστορία από την Μινωική εποχή, με ερείπια οικισμού στο Καστρί, και αναφέρεται στους Ενετικούς χάρτες ως Truloti με 313 κατοίκους το 1583.

history symbol

Στους ενετικούς χάρτες καταγράφεται με το όνομα Truloti και αναφέρεται το 1577 από τον Barozzi ως Turloti και κατά την απογραφή του Καστροφύλακα το 1583 με την ίδια ονομασία και 313 κατοίκους. Το χωριό ήταν κτισμένο σε ύψωμα λόγω της διαδεδομένης εκείνη την περίοδο πειρατείας. Αναφέρεται από τον F.Basilicata το 1630 Turloti και στην τούρκικη απογραφή του 1671 Turloti με 6 χαράτσα. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 Turlote με 37 χριστιανικές οικογένειες. 

Το 1881 ήταν έδρα ομώνυμου Δήμου με 306 χριστιανούς κατοίκους και 14 Τούρκους, το 1900 είχε 519 κατ., το 1920 ήταν έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου με 673 κατοίκους, το 1928 έδρα ομώνυμης κοινότητας με 701 κατ., το 1940 με 747 κατ.,το 1951 με 664 κατ., το 1961 με 652, το 1971 με 505, το 1981 με 553 κατ., το 1991 με 435 κατ., το 2001 με 355 κατ. και το 2011 με 299 κατοίκους.

Μέχρι το 1997, η Τουρλωτή ήταν έδρα της δικής της αυτόνομης Κοινότητας, αλλά από τότε εντάχθηκε στον δήμο Σητείας, όπου ανήκει μέχρι σήμερα. Όπως οι περισσότεροι ιστορικοί αγροτικοί οικισμοί, η Τουρλωτή είχε τον μεγαλύτερο πληθυσμό της στα μέσα του 20ού αιώνα και στις δύο μεταπολεμικές δεκαετίες. Στη συνέχεια, άρχισε να μειώνεται λόγω αλλαγών στην οικονομία, όπως η μείωση της αγροτικής παραγωγής, η άνοδος των υπηρεσιών και η αστικοποίηση, που επηρέασαν την κοινωνική, οικιστική και δημογραφική ζωή του χωριού. Παρά τη μείωση του πληθυσμού, η Τουρλωτή κρατάει σχετικά δυνατή δημογραφία, επειδή βρίσκεται κοντά στην πόλη της Σητείας και στον παραθαλάσσιο οικισμό Μόχλος. [1] 

Οι γειτονικοί οικισμοί Μυρσίνη και Τσαγκαριανό υπήρξαν μετόχια της Τουρλωτής μέχρι το 1928, οπότε έγιναν ανεξάρτητες κοινότητες. Ανατολικά του χωριού, ένα φαράγγι οδηγεί στο οροπέδιο Μονοκαρά, με αμπέλια, «μαγατζέδες» και κτηνοτροφία. Κατά τον 20ό αιώνα, η Τουρλωτή παρέμεινε κυρίως αγροτική κοινωνία, με έμφαση στη γεωργία και τη δουλειά στα γειτονικά γυψωρυχεία, ενώ υπήρχαν και παραδοσιακά επαγγέλματα που σήμερα περιορίζονται. Στο παρελθόν η περιοχή είχε μεγάλη παραγωγή αμυγδάλων, χαρουπιών, ελαιολάδου, μελιού, κίτρων και μούσμουλων, που διοχετεύονταν μέσω του Μόχλους σε άλλες αγορές. Μετά το 1990, αναπτύχθηκε συστηματικά η καλλιέργεια της κορωνέικης ελιάς και αυξήθηκε η αρδευόμενη γη, οδηγώντας στη δημιουργία Συνεταιριστικού Ελαιοτριβείου. Σημαντική επίσης είναι η αύξηση της αμπελοκαλλιέργειας και η διατήρηση παραγωγικού ρακοκάζανου.

Σήμερα, κύριο μέλημα είναι η ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας και της κοινωνικής ζωής, με τη δημιουργία υποδομών που θα κάνουν τη ζωή των κατοίκων καλύτερη και θα προσελκύσουν επισκέπτες, αξιοποιώντας ταυτόχρονα την ιστορική, οικιστική και αρχαιολογική αξία της περιοχής.

[1] Σγουρός Ο. 2018

ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ

Η Τουρλωτή είναι η γενέτειρα του καπετάν Βογιατζή (ή Βογιατζόπαππα), ενός ήρωα που έδρασε εναντίον των Τούρκων από το Μιραμπέλλο μέχρι την Κάσο, χρησιμοποιώντας ακόμη και μέλισσες και «μουργιόνια» (ειδικές μάσκες μελισσοκόμου) σε ελιγμούς.

Με το δικό του πλοίο (γολέτα) και τη βοήθεια των τεσσάρων γιων του, πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στον αγώνα. Παρά τον μεγάλο κίνδυνο, κατάφερε να φέρει στους κατοίκους της περιοχής πολλά όπλα και πυρομαχικά από τα Δωδεκάνησα, τα οποία ξεφόρτωνε νύχτα στον Άγιο Νικόλαο.
Επίσης, συμμετείχε ενεργά στους θαλάσσιους αποκλεισμούς και στις επιθέσεις εναντίον των Τούρκων της Σπιναλόγκας, που ήταν γνωστοί για τα εγκλήματά τους. Όταν οι Τούρκοι κατάλαβαν ότι ήταν αδύναμοι, μείωσαν τα πυρά τους, αλλά κράτησαν δυνατά τις θέσεις τους. Οι μικρές επιδρομές με μαχαίρια, για να προμηθευτούν μπαρούτι από όποιον μπορούσαν να σκοτώσουν ή να αιχμαλωτίσουν, κόστισαν πολλές απώλειες και τελικά σταμάτησαν να χρησιμοποιούνται για την προμήθεια πυρομαχικών.

Μάλιστα, σε μια σύγκρουση χέρι με χέρι με τους Τούρκους, σκοτώθηκε η Ροδάνθη, η διάσημη Κριτσωτοπούλα αντάρτισσα, που ο θρύλος της λάμπρυνε ακόμα περισσότερο τον αγώνα. [2]

[2] https://sites.google.com/view/kritsa/history/maxi-tis-kritis

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΦΟΥΝΤΑΛΙΔΗΣ

Ο Εμμανουήλ Φουνταλίδης από την Τουρλωτή, υπήρξε σημαντική πολιτική προσωπικότητα στην Ανατολική Κρήτη κατά την πρώτη μισή του 20ού αιώνα. Διετέλεσε προσωρινός Νομάρχης Λασιθίου από τη Γαλλική Διοίκηση, μέχρι τον ορισμό νέου από την Κρητική Πολιτεία. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, ήταν μόνιμος κάτοικος της Τουρλωτής.

Στο προσωπικό ημερολόγιο του Γάλλου αξιωματικού Emile Honore Destelle, που υπηρέτησε στην Κρήτη την περίοδο της διεθνούς κατάληψης (1897–1898), περιλαμβάνονται πολύτιμες μαρτυρίες και περιγραφές για την περιοχή της Τουρλωτής και τα γύρω χωριά. Ο Destelle, λόγω της θέσης του, ταξίδευε σε όλο το νησί και κατέγραψε εντυπώσεις από το τοπίο, τους οικισμούς και τους ανθρώπους.

Κατά την επίσκεψή του στην Τουρλωτή, εντυπωσιάστηκε από τη φιλοξενία των κατοίκων και ιδιαίτερα από τη θερμή υποδοχή στο σπίτι του Εμμανουήλ Φουνταλίδη, όπου δοκίμασε τοπικά εδέσματα και επισκέφθηκε την εκκλησία της Παναγίας που τότε χτιζόταν. Η εμπειρία του αυτή αποτυπώθηκε στο ημερολόγιό του ως δείγμα της κρητικής φιλοξενίας και συνοχής της τοπικής κοινότητας. [3]

Στην κατοικία του Ε. Φουνταλίδη φαίνεται να φιλοξενήθηκε αργότερα και ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

[3] Αρχείο Σγουρού Οδυσσέα