74. Πηγάδια

Ρούσσα Χωράφια

Ο γεώτοπος των πηγαδιών στα Ρούσσα Χωράφια, βρίσκεται νότια του οικισμού της Σφάκας, στο δυτικό τμήμα του όρους Ορνού. Τα πηγάδια έχουν δημιουργηθεί σε οροπέδιο που αποτελείται από τα ασβεστολίθους της Ενότητας Πλακωδών Ασβεστολίθων (ΙΓΜΕ 1959).

Τα πηγάδια αποτελούν κύρια μέθοδο εκμετάλλευσης του νερού κατά τους περασμένους αιώνες, ειδικά σε άνυδρες περιοχές όπως η ανατολική Κρήτη. Η πρόσβαση σε νερό, αποτελούσε πάντα βασικό στοιχείο για την δημιουργία ενός οικισμού, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα ευρήματα πηγαδιών ήδη από την Λίθινη εποχή, στην περιοχή του Παλαικάστρου (Angelakis and Spyridakis 2010; Voudouris et al. 2019). Γενικότερα στην Κρήτη, το 70-80% της ετήσιας βροχόπτωσης λαμβάνει χώρα μέσα σε 3-4 μήνες, ενώ τα καλοκαίρια έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και είναι ξηρά (Βουδούρης et al. 2007). Επιπλέον, τα πηγάδια αποτελούν ένα δείκτη σε περιόδους λειψυδρίας, καθώς αντικατοπτρίζουν την κατάσταση του υδροφόρου. Κατά τη διάρκεια μακροχρόνιων περιόδων ξηρασίας, τα πηγάδια στερεύουν υποδεικνύοντας ότι ο υδροφόρος υποβιβάζεται.

Τα πηγάδια του γεωτόπου δεν είναι γεμάτα καθ' όλη την διάρκεια του χρόνου, παρόλα αυτά αποτελούν σημαντικό παράγοντα για τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες της περιοχής. Το κύριο δομικό στοιχείο τους αποτελούν οι ασβεστόλιθοι της Ενότητας Πλακωδών Ασβεστολίθων. Πιθανώς κατασκευάστηκαν από τους κτηνοτρόφους της περιοχής δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες χρόνια πριν.

Ένας από τους κύριους λόγους κατασκευή πηγαδιών στην περιοχή είναι η δομή της τεκτονικής λεκάνης του Ορνού. Οι πλακωδεις ασβεστολιθοι δεν είναι αποτελούν σχηματισμούς στους οποίους αναπτύσσονται πλούσιοι υδροφόροι ορίζοντες. Ο κύριος λόγος είναι η αδιαπέρατη δομή τους, λόγω της μεταμόρφωσης που έχουν υποστεί, αποτελώντας πιο συμπαγείς μορφές από τους ασβεστόλιθους. Τα ρήγματα που τεμαχίζουν τους κρυσταλλικούς αυτούς ασβεστολίθους, διαδραματίζουν κύριο ρόλο στην επιφανειακή εκδήλωση του νερού.